אַ צי אַן?
די אחראים: יאנאש,אור המקיף,אחראי,געלעגער
אַ צי אַן?
אַ צי אַן? - די שאלה בלייבט שווער
יעדער איינער ווייסט אז עס איז דא א כלל אין די אידישע גראמאטיק אז ווען מען דערמאנט אן איינצעלע און נישט קייט באוואוסטע זאך זאגט מען "אַ" פריער, און ווען די זאך פאנגט זיך אן מיט א וואקאל פון אל"ף אדער עי"ן, זאגטמען "אַן". צום ביישפיל: "אַ מצוה". "אַן עבירה".
די כלל עקזיסטירט אויך אין ענגליש. אן אינטרעסאנטע אפיזאד לגבי דעם זאגט מיין ענגליש לערער הער הלל וואַקס אן אמריקאנער תל־אביב'ער איד, אז עס האט זיך אנטוויקלט פון דעם אז עס איז שווער פאר מענטשן ארויס צו זאגן אן אל"ף פאר א וואקאל, "א עפל" זאגט ער איז שווער ארויס צו זאגן, און "אן עפל" איז גרינגער ארויס צו זאגן, און עס זאגט זיך ווי איין ווארט. אזוי איז געווארן במשך די צייט אז מענטשן האבן אזוי אנגעהויבן צו רעדן אפציעל.
אין אלע ביכער, צייטונגען, זשארנאלן אד"ג (כמעט) בלי יוצא מן הכלל, איז מען מקפיד אויף די כלל, אל אף אז דער שרייבער "מנחם מענדל" שרייבט אייביג נאר א אל"ף פאר א וואקאל.
אין אלטע חומשים ווי למשל "בית דוד" וואס איז געדרוקט געווארן הונדערט יאר צוריק און מן הסתם דער ספר אליינס איז שוין געשריבן געווארן און געדרוקט געווארן נאך פריער אויך, וויל זיין אויסלייג איז זייער פארצייטיש. קען מען זעהן אז אימער שטייט אן אל"ף אפילו פאר א ווארט וואס פאנגט זיך מיט א וואקאל.
אין אלטע טעיפס ווי למשל פון דזשיגאן מיט שומאכער קענמען הערן קלאר אז פאר א וואקאל ווערט געזאגט אַן.
די קושיה איז פארוואס הערט מען היינט נישט אידיש רעדנער זאלן אזוי רעדן (אפילו נישט אין די גאליציאנע אנטווערפן)? ווייל אין אונגערן פלעגמען נישט אזוי רעדן, צי מען איז סתם אזוי נישט מקפיד אויף די כללים פון גראמאטיק?
איך מיין אז די איינציגע זאך וואס ווערט עד היום געזאגט מיט א "אַן" איז "זיך אן עצה געבן".
יעדער איינער ווייסט אז עס איז דא א כלל אין די אידישע גראמאטיק אז ווען מען דערמאנט אן איינצעלע און נישט קייט באוואוסטע זאך זאגט מען "אַ" פריער, און ווען די זאך פאנגט זיך אן מיט א וואקאל פון אל"ף אדער עי"ן, זאגטמען "אַן". צום ביישפיל: "אַ מצוה". "אַן עבירה".
די כלל עקזיסטירט אויך אין ענגליש. אן אינטרעסאנטע אפיזאד לגבי דעם זאגט מיין ענגליש לערער הער הלל וואַקס אן אמריקאנער תל־אביב'ער איד, אז עס האט זיך אנטוויקלט פון דעם אז עס איז שווער פאר מענטשן ארויס צו זאגן אן אל"ף פאר א וואקאל, "א עפל" זאגט ער איז שווער ארויס צו זאגן, און "אן עפל" איז גרינגער ארויס צו זאגן, און עס זאגט זיך ווי איין ווארט. אזוי איז געווארן במשך די צייט אז מענטשן האבן אזוי אנגעהויבן צו רעדן אפציעל.
אין אלע ביכער, צייטונגען, זשארנאלן אד"ג (כמעט) בלי יוצא מן הכלל, איז מען מקפיד אויף די כלל, אל אף אז דער שרייבער "מנחם מענדל" שרייבט אייביג נאר א אל"ף פאר א וואקאל.
אין אלטע חומשים ווי למשל "בית דוד" וואס איז געדרוקט געווארן הונדערט יאר צוריק און מן הסתם דער ספר אליינס איז שוין געשריבן געווארן און געדרוקט געווארן נאך פריער אויך, וויל זיין אויסלייג איז זייער פארצייטיש. קען מען זעהן אז אימער שטייט אן אל"ף אפילו פאר א ווארט וואס פאנגט זיך מיט א וואקאל.
אין אלטע טעיפס ווי למשל פון דזשיגאן מיט שומאכער קענמען הערן קלאר אז פאר א וואקאל ווערט געזאגט אַן.
די קושיה איז פארוואס הערט מען היינט נישט אידיש רעדנער זאלן אזוי רעדן (אפילו נישט אין די גאליציאנע אנטווערפן)? ווייל אין אונגערן פלעגמען נישט אזוי רעדן, צי מען איז סתם אזוי נישט מקפיד אויף די כללים פון גראמאטיק?
איך מיין אז די איינציגע זאך וואס ווערט עד היום געזאגט מיט א "אַן" איז "זיך אן עצה געבן".
לעצט פארראכטן דורך מאָזעס אום מוצ"ש יולי 26, 2014 5:10 pm, פארראכטן געווארן 1 מאל.
- אנעים זמירות
- שר ארבעת האלפים
- תגובות: 4693
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך סעפטעמבער 05, 2012 10:32 am
- לאקאציע: ווען מען זאגט אמר ר' בנימין הכל בחזקת סומין וכו'
איך ווייס נישט פארוואס דו לייגסט אראפ די הנחה אז מען הערט נישט אזוי רעדען היינט. איך רעד אזוי און איך הער אנדערע אזוי רעדען. דאס איז דער נאטורליכע וועג פון רעדען.
א מענטש קען זיך טועה זיין.
ואולי אין דברי ההלכות (הרי"ף) בזה נכונים כי אין השלימות בלתי לה' לבדו יתברך ויתעלה ויתנשא שמו יתברך. (ספר הזכות להרמב"ן יבמות כד: מדפי הריף)
די סכנה פון באזוכען כפירה\ליצנות בלאגס
מיינע שיעורים
ואולי אין דברי ההלכות (הרי"ף) בזה נכונים כי אין השלימות בלתי לה' לבדו יתברך ויתעלה ויתנשא שמו יתברך. (ספר הזכות להרמב"ן יבמות כד: מדפי הריף)
די סכנה פון באזוכען כפירה\ליצנות בלאגס
מיינע שיעורים
- יוסף שרייבער
- שר ארבעת האלפים
- תגובות: 4589
- זיך איינגעשריבן אום: מוצ"ש אקטאבער 23, 2010 4:24 pm
- אנעים זמירות
- שר ארבעת האלפים
- תגובות: 4693
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך סעפטעמבער 05, 2012 10:32 am
- לאקאציע: ווען מען זאגט אמר ר' בנימין הכל בחזקת סומין וכו'
שוין באלד אכצען יאר נישט אכצען...
א מענטש קען זיך טועה זיין.
ואולי אין דברי ההלכות (הרי"ף) בזה נכונים כי אין השלימות בלתי לה' לבדו יתברך ויתעלה ויתנשא שמו יתברך. (ספר הזכות להרמב"ן יבמות כד: מדפי הריף)
די סכנה פון באזוכען כפירה\ליצנות בלאגס
מיינע שיעורים
ואולי אין דברי ההלכות (הרי"ף) בזה נכונים כי אין השלימות בלתי לה' לבדו יתברך ויתעלה ויתנשא שמו יתברך. (ספר הזכות להרמב"ן יבמות כד: מדפי הריף)
די סכנה פון באזוכען כפירה\ליצנות בלאגס
מיינע שיעורים
-
- שר חמישים
- תגובות: 62
- זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יוני 29, 2014 2:48 pm
כ'האב היינט געהערט אווערטל בנוגע צו א-אן
אמאל איז געווען אדארפמאן וואס יעדער יאר לכבוד זיין טאטנ'ס יארצייט פלעגט ער טוהן דריי זאכן לטובת נשמתו ער האט זיך געמאכט אסימן כדי ער זאל חלילה נישט פארגעסן די דריי זאכן. די סימן איז געווען אז די אלע דריי זאכן פאנגן זיך אן מיט א נו"ן.
'ויהי היום' און ס'איז אנגעקומען די טאטנ'ס יארצייט צוויי זאכן געדענקט ער אבער די דריטע זאך נישט.
'וילך' ער איז געגאנגען צום רב. 'ויאמר' און ער זאגט צום רב, כ'געדענק אז דריי זאכן דארפמען טוהן פאר איארצייט צוויי זאכן געדענק איך, די דריטע נישט. די אלע דריי ווי איך געדענק זאגט ער, פאנגען זיך אן מיט א נו"ן: 1. נ'עמוד 2. נ'עליה. די דריטע זאל מיר דער רב דערמאנען. נו זאגט דער רב די דריטע זאך איז: "אנשמה-ליכט. ניין זאגט דער דארפ'ס מאן נישט מיט אנ'אלף...
אמאל איז געווען אדארפמאן וואס יעדער יאר לכבוד זיין טאטנ'ס יארצייט פלעגט ער טוהן דריי זאכן לטובת נשמתו ער האט זיך געמאכט אסימן כדי ער זאל חלילה נישט פארגעסן די דריי זאכן. די סימן איז געווען אז די אלע דריי זאכן פאנגן זיך אן מיט א נו"ן.
'ויהי היום' און ס'איז אנגעקומען די טאטנ'ס יארצייט צוויי זאכן געדענקט ער אבער די דריטע זאך נישט.
'וילך' ער איז געגאנגען צום רב. 'ויאמר' און ער זאגט צום רב, כ'געדענק אז דריי זאכן דארפמען טוהן פאר איארצייט צוויי זאכן געדענק איך, די דריטע נישט. די אלע דריי ווי איך געדענק זאגט ער, פאנגען זיך אן מיט א נו"ן: 1. נ'עמוד 2. נ'עליה. די דריטע זאל מיר דער רב דערמאנען. נו זאגט דער רב די דריטע זאך איז: "אנשמה-ליכט. ניין זאגט דער דארפ'ס מאן נישט מיט אנ'אלף...
Re: אַ צי אַן?
ווען א ווארט פאנגט זיך אן מיט א ה', קומט א, נישט אן. אין ענגליש זענען פארהאן געוויסע ווערטער וואס פאנגען זיך מיט אן H וועלכער ווערט ארויסגעזאגט ווי א וואקאל, קומט פארדעם אן, א שטייגער an honor (פאר די אמעריקאנע; אין ענגלאנד און אין קאנאדע an honour). אבער אין אידיש זענען דאכט זיך נישט דא אזעלכע ווערטער.
הכלל, ס'ווענדט זיך ווי אזוי מ'זאגט עס, נישט ווי אזוי מ'שרייבט עס. פאר די לאטיינישע בוכשטאבן F, H, L, M, N, R, S, און X קומט אן.
הכלל, ס'ווענדט זיך ווי אזוי מ'זאגט עס, נישט ווי אזוי מ'שרייבט עס. פאר די לאטיינישע בוכשטאבן F, H, L, M, N, R, S, און X קומט אן.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
- אסדר לסעודתא
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 11191
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm
Re: אַ צי אַן?
די כלל איז אויך גילטיג אין אידיש.
א אינגעלע, נישט אן אינגעלע. אויך א אינגערמאן, נישט אן אינגערמאן (פאר די וואס שרייבן מיט אן א') ווייל מ'זאגט עס מיט א יוד נישט אן אלף.
דאס זעלבע מיט An hour אין ענגליש.
א אינגעלע, נישט אן אינגעלע. אויך א אינגערמאן, נישט אן אינגערמאן (פאר די וואס שרייבן מיט אן א') ווייל מ'זאגט עס מיט א יוד נישט אן אלף.
דאס זעלבע מיט An hour אין ענגליש.
Re: אַ צי אַן?
אדער א איד און א אידיש ווארט.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
- אסדר לסעודתא
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 11191
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm
Re: אַ צי אַן?
גרשון האט געשריבן:אדער א איד און א אידיש ווארט.
אדער א אידישע מאמע, אדער א אידישע באבע, אדער א אידיש קינד... בקיצור, אלעס וואס הייבט זיך מיט איד אדער אינג.
Re: אַ צי אַן?
פשוט
אויף יודיש שרייבט מען די ווערטער מיט א יו״ד:
א יונגעלע
א יודיש מאמע
א יונגערמאן
איי היינט שרייבט מען נישט אזוי - ״דאס״ די קשיא.
אויף יודיש שרייבט מען די ווערטער מיט א יו״ד:
א יונגעלע
א יודיש מאמע
א יונגערמאן
איי היינט שרייבט מען נישט אזוי - ״דאס״ די קשיא.
Re: אַ צי אַן?
איד מיט אידיש איז אין חסיד'יש אידיש אנגענומען מיט מיט אן א'. "דער איד" איז א פראמינענטע צייטונג ביי חסיד'ישע אידן אין אמעריקע, נישט "דער יוד" און נישט "דער ייד".
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
- אסדר לסעודתא
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 11191
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm
Re: אַ צי אַן?
איטשע האט געשריבן:פשוט
אויף יודיש שרייבט מען די ווערטער מיט א יו״ד:
א יונגעלע
א יודיש מאמע
א יונגערמאן
איי היינט שרייבט מען נישט אזוי - ״דאס״ די קשיא.
די יודישיסטן האבן אזוי געשריבן. ערליכע אידן האבן דעריבער מקפיד געווען צו טוישן.
עפעס א רב האט אמאל געפרעגט דעם סאטמאר רב איבער 'דער איד' פארוואס ס'הייסט נישט 'דער יוד', האט ער נישט געוואלט אריינגיין אין געפעכטן און געענטפערט בדרך צחות אז 'איד' איז ראשי תיבות אפרים יוסף דוב, ווי ר' יוסל אשכנזי האט געהייסן...
Re: אַ צי אַן?
אסדר לסעודתא האט געשריבן:די יודישיסטן האבן אזוי געשריבן. ערליכע אידן האבן דעריבער מקפיד געווען צו טוישן.
1. שקר וכזב
2. אבי געשאסן אין די וועלט אריין.
3. דאס הייסט מען האט זיך אוועקגעזעצט טוישן די אויסלייג פון אלע יודישע ווערטער - ווייל די יודישסטן...
וואס נאך???
- ליידיג גייער
- שר חמש מאות
- תגובות: 578
- זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג מאי 09, 2013 4:31 pm
Re: אַ צי אַן?
די וואס זאגן ארויס דעם אלף מיך זאגן יא אַן כגון אן אידן
Re: אַ צי אַן?
איטשע האט געשריבן:אסדר לסעודתא האט געשריבן:די יודישיסטן האבן אזוי געשריבן. ערליכע אידן האבן דעריבער מקפיד געווען צו טוישן.
1. שקר וכזב
2. אבי געשאסן אין די וועלט אריין.
3. דאס הייסט מען האט זיך אוועקגעזעצט טוישן די אויסלייג פון אלע יודישע ווערטער - ווייל די יודישסטן...
וואס נאך???
ביטע לאזן די בייסיגע טענה'רייען אין די פאליטישע אשכולות.
@אסדר, ס'איז אינטערעסאנט וואס דו זאגסט. האסט א מקור דערויף? דאכט זיך אז איד מיט דעם אויסלייג איז שוין היבש אלט, ממילא אויב עפעס האט מען זיך סך הכל געהאלטן דערמיט כדי צו שרייבן אנדערש. אויסער וואס ס'לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז איינער האט זיך אוועקגעזעצט און געטוישט א ווארט, האבן מיר גענומען גענוג כללים פון די יידישיסטן.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
- אסדר לסעודתא
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 11191
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm
Re: אַ צי אַן?
יא יא, מ'האט זיך געהאלטן נישט צו טוישן צו די יודישיסטישע נייע אויסלייג.
Re: אַ צי אַן?
די יידישיסטן שרייבן ווערטער ווי "ייד" אדער "יינגל" למעשה מיט צוויי יודן, קיינמאל נישט מיט א יוד-וו.
"אי-" איז אן עכטער אלטער פענאמען. מען געפינט אים אין א סך אלטע ביכער.
איטערעסאנט---וועלכע כללים האט מען גענומען פון די יידישיסטן?
"אי-" איז אן עכטער אלטער פענאמען. מען געפינט אים אין א סך אלטע ביכער.
גרשון האט געשריבן:אויסער וואס ס'לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז איינער האט זיך אוועקגעזעצט און געטוישט א ווארט, האבן מיר גענומען גענוג כללים פון די יידישיסטן.
איטערעסאנט---וועלכע כללים האט מען גענומען פון די יידישיסטן?
דאס היימישע אידישע ווערטערבוך — https://www.heimishyiddish.com
Re: אַ צי אַן?
ארגאן האט געשריבן:די יידישיסטן שרייבן ווערטער ווי "ייד" אדער "יינגל" למעשה מיט צוויי יודן, קיינמאל נישט מיט א יוד-וו.
"אי-" איז אן עכטער אלטער פענאמען. מען געפינט אים אין א סך אלטע ביכער.גרשון האט געשריבן:אויסער וואס ס'לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז איינער האט זיך אוועקגעזעצט און געטוישט א ווארט, האבן מיר גענומען גענוג כללים פון די יידישיסטן.
איטערעסאנט---וועלכע כללים האט מען גענומען פון די יידישיסטן?
כ'ווייס נישט אויף זיכער, אבער ס'דאכט זיך מיר אז ע' פאר א סגול איז א יידישיסטישער אויסטרעף. אמאל פלעגט מען ניצן א י' פאר א סגול.
בכלל איז אמאל געווען ווייניג אידישע ליטעראטור פון פרומע אידן. דאס רוב איז געווען אין לשה"ק, אפילו צייטונגען.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
- אסדר לסעודתא
- שר עשרת אלפים
- תגובות: 11191
- זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm
Re: אַ צי אַן?
ס'קען זיין אז דו רעדסט פון געוויסע ווערטער וואס מען נוצט נאכאלץ א יוד פאר א סגול - וואס מיר זאגן מיט א סגול און פארצייטנס האט מען עס טאקע געזאגט מיט א חיריק, כנהוג עד היום בירושלים.
למשל, גיבן - געבן, געליגן - געלעגן, געזיצן - געזעצן, געגליכן - געגלעכן (ביים רעדן, טאקע נישט ביים שרייבן), רעדן - ריידן (צירי אלערט), וכו'
למשל, גיבן - געבן, געליגן - געלעגן, געזיצן - געזעצן, געגליכן - געגלעכן (ביים רעדן, טאקע נישט ביים שרייבן), רעדן - ריידן (צירי אלערט), וכו'
Re: אַ צי אַן?
אסדר לסעודתא האט געשריבן:ס'קען זיין אז דו רעדסט פון געוויסע ווערטער וואס מען נוצט נאכאלץ א יוד פאר א סגול - וואס מיר זאגן מיט א סגול און פארצייטנס האט מען עס טאקע געזאגט מיט א חיריק, כנהוג עד היום בירושלים.
למשל, גיבן - געבן, געליגן - געלעגן, געזיצן - געזעצן, געגליכן - געגלעכן (ביים רעדן, טאקע נישט ביים שרייבן), רעדן - ריידן (צירי אלערט), וכו'
ניין, מ'פלעגט אפיציעל ניצן א י' פאר א סגול. קענסט עס זען אין סיפורי מעשיות פון ר' נחמן מברסלב אדער צאינה וראינה אדער סיי וועלכן אלטן ליטעראטור.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?