אַ צי אַן?

די אחראים: יאנאש,אור המקיף,אחראי,געלעגער

מאָזעס
שר חמישים
תגובות: 70
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 02, 2014 4:58 pm

אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מאָזעס »

אַ צי אַן? - די שאלה בלייבט שווער


יעדער איינער ווייסט אז עס איז דא א כלל אין די אידישע גראמאטיק אז ווען מען דערמאנט אן איינצעלע און נישט קייט באוואוסטע זאך זאגט מען "אַ" פריער, און ווען די זאך פאנגט זיך אן מיט א וואקאל פון אל"ף אדער עי"ן, זאגטמען "אַן". צום ביישפיל: "אַ מצוה". "אַן עבירה".

די כלל עקזיסטירט אויך אין ענגליש. אן אינטרעסאנטע אפיזאד לגבי דעם זאגט מיין ענגליש לערער הער הלל וואַקס אן אמריקאנער תל־אביב'ער איד, אז עס האט זיך אנטוויקלט פון דעם אז עס איז שווער פאר מענטשן ארויס צו זאגן אן אל"ף פאר א וואקאל, "א עפל" זאגט ער איז שווער ארויס צו זאגן, און "אן עפל" איז גרינגער ארויס צו זאגן, און עס זאגט זיך ווי איין ווארט. אזוי איז געווארן במשך די צייט אז מענטשן האבן אזוי אנגעהויבן צו רעדן אפציעל.

אין אלע ביכער, צייטונגען, זשארנאלן אד"ג (כמעט) בלי יוצא מן הכלל, איז מען מקפיד אויף די כלל, אל אף אז דער שרייבער "מנחם מענדל" שרייבט אייביג נאר א אל"ף פאר א וואקאל.

אין אלטע חומשים ווי למשל "בית דוד" וואס איז געדרוקט געווארן הונדערט יאר צוריק און מן הסתם דער ספר אליינס איז שוין געשריבן געווארן און געדרוקט געווארן נאך פריער אויך, וויל זיין אויסלייג איז זייער פארצייטיש. קען מען זעהן אז אימער שטייט אן אל"ף אפילו פאר א ווארט וואס פאנגט זיך מיט א וואקאל.

אין אלטע טעיפס ווי למשל פון דזשיגאן מיט שומאכער קענמען הערן קלאר אז פאר א וואקאל ווערט געזאגט אַן.

די קושיה איז פארוואס הערט מען היינט נישט אידיש רעדנער זאלן אזוי רעדן (אפילו נישט אין די גאליציאנע אנטווערפן)? ווייל אין אונגערן פלעגמען נישט אזוי רעדן, צי מען איז סתם אזוי נישט מקפיד אויף די כללים פון גראמאטיק?

איך מיין אז די איינציגע זאך וואס ווערט עד היום געזאגט מיט א "אַן" איז "זיך אן עצה געבן".
לעצט פארראכטן דורך מאָזעס אום מוצ"ש יולי 26, 2014 5:10 pm, פארראכטן געווארן 1 מאל.
אוועטאר
אנעים זמירות
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4693
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך סעפטעמבער 05, 2012 10:32 am
לאקאציע: ווען מען זאגט אמר ר' בנימין הכל בחזקת סומין וכו'

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אנעים זמירות »

איך ווייס נישט פארוואס דו לייגסט אראפ די הנחה אז מען הערט נישט אזוי רעדען היינט. איך רעד אזוי און איך הער אנדערע אזוי רעדען. דאס איז דער נאטורליכע וועג פון רעדען.
א מענטש קען זיך טועה זיין.
ואולי אין דברי ההלכות (הרי"ף) בזה נכונים כי אין השלימות בלתי לה' לבדו יתברך ויתעלה ויתנשא שמו יתברך. (ספר הזכות להרמב"ן יבמות כד: מדפי הריף)
די סכנה פון באזוכען כפירה\ליצנות בלאגס

מיינע שיעורים
מאָזעס
שר חמישים
תגובות: 70
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 02, 2014 4:58 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מאָזעס »

מן הסתם זענט איר נישט אכצן יאר אלט...
אוועטאר
יוסף שרייבער
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4589
זיך איינגעשריבן אום: מוצ"ש אקטאבער 23, 2010 4:24 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יוסף שרייבער »

מאָזעס האט געשריבן:מן הסתם זענט איר נישט אכצן יאר אלט...

טאקע נישט.
אוועטאר
אנעים זמירות
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4693
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך סעפטעמבער 05, 2012 10:32 am
לאקאציע: ווען מען זאגט אמר ר' בנימין הכל בחזקת סומין וכו'

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אנעים זמירות »

שוין באלד אכצען יאר נישט אכצען...
א מענטש קען זיך טועה זיין.
ואולי אין דברי ההלכות (הרי"ף) בזה נכונים כי אין השלימות בלתי לה' לבדו יתברך ויתעלה ויתנשא שמו יתברך. (ספר הזכות להרמב"ן יבמות כד: מדפי הריף)
די סכנה פון באזוכען כפירה\ליצנות בלאגס

מיינע שיעורים
אוועטאר
לכאורה
שר עשרים אלף
תגובות: 28114
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג אקטאבער 20, 2009 2:43 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך לכאורה »

אודאי רעדט מען נישט היינט אזוי, ווייל פון "אן עבירה" איז געווארן "א נעוויירע"... עס איז געווארן א טייל פונעם דיאלעקט און מען כאפט שוין נישט אז דאס איז "אן עבירה".
עליכם שלום
שר חמישים
תגובות: 62
זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יוני 29, 2014 2:48 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך עליכם שלום »

אוודאי רעדט מען היינט אזוי, טראכט אריין למשל: עס איז 'אַן אנדערע' עס קומט פאר 'אַן אסיפה' און אזויווייטער.
מאָזעס
שר חמישים
תגובות: 70
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 02, 2014 4:58 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מאָזעס »

נישט סתם האב איך געשריבן "אן עבירה" אלס דוגמא; דאס איז אויך איינע פון די ווערטער וואס מען זאגט איבעראל אזוי "אנאוויירע"...
מאָזעס
שר חמישים
תגובות: 70
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 02, 2014 4:58 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מאָזעס »

כ'האב היינט געהערט אווערטל בנוגע צו א-אן
אמאל איז געווען אדארפמאן וואס יעדער יאר לכבוד זיין טאטנ'ס יארצייט פלעגט ער טוהן דריי זאכן לטובת נשמתו ער האט זיך געמאכט אסימן כדי ער זאל חלילה נישט פארגעסן די דריי זאכן. די סימן איז געווען אז די אלע דריי זאכן פאנגן זיך אן מיט א נו"ן.
'ויהי היום' און ס'איז אנגעקומען די טאטנ'ס יארצייט צוויי זאכן געדענקט ער אבער די דריטע זאך נישט.
'וילך' ער איז געגאנגען צום רב. 'ויאמר' און ער זאגט צום רב, כ'געדענק אז דריי זאכן דארפמען טוהן פאר איארצייט צוויי זאכן געדענק איך, די דריטע נישט. די אלע דריי ווי איך געדענק זאגט ער, פאנגען זיך אן מיט א נו"ן: 1. נ'עמוד 2. נ'עליה. די דריטע זאל מיר דער רב דערמאנען. נו זאגט דער רב די דריטע זאך איז: "אנשמה-ליכט. ניין זאגט דער דארפ'ס מאן נישט מיט אנ'אלף...
אוועטאר
צווייפעל
שר שלשת אלפים
תגובות: 3898
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג אקטאבער 16, 2012 12:15 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך צווייפעל »

גוט
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5065
זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

ווען א ווארט פאנגט זיך אן מיט א ה', קומט א, נישט אן. אין ענגליש זענען פארהאן געוויסע ווערטער וואס פאנגען זיך מיט אן H וועלכער ווערט ארויסגעזאגט ווי א וואקאל, קומט פארדעם אן, א שטייגער an honor (פאר די אמעריקאנע; אין ענגלאנד און אין קאנאדע an honour). אבער אין אידיש זענען דאכט זיך נישט דא אזעלכע ווערטער.

הכלל, ס'ווענדט זיך ווי אזוי מ'זאגט עס, נישט ווי אזוי מ'שרייבט עס. פאר די לאטיינישע בוכשטאבן F, H, L, M, N, R, S, און X קומט אן.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
אסדר לסעודתא
שר עשרת אלפים
תגובות: 11191
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אסדר לסעודתא »

די כלל איז אויך גילטיג אין אידיש.

א אינגעלע, נישט אן אינגעלע. אויך א אינגערמאן, נישט אן אינגערמאן (פאר די וואס שרייבן מיט אן א') ווייל מ'זאגט עס מיט א יוד נישט אן אלף.

דאס זעלבע מיט An hour אין ענגליש.
דער קאמפייןאיז שוין פארריבער, אבער מיינע ארטיקלעןזענען נאך מעגליך אקטועל
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5065
זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

אדער א איד און א אידיש ווארט.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
אסדר לסעודתא
שר עשרת אלפים
תגובות: 11191
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אסדר לסעודתא »

גרשון האט געשריבן:אדער א איד און א אידיש ווארט.

אדער א אידישע מאמע, אדער א אידישע באבע, אדער א אידיש קינד... בקיצור, אלעס וואס הייבט זיך מיט איד אדער אינג.
דער קאמפייןאיז שוין פארריבער, אבער מיינע ארטיקלעןזענען נאך מעגליך אקטועל
איטשע
שר שלשת אלפים
תגובות: 3329
זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג אוגוסט 27, 2009 10:19 am

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך איטשע »

פשוט
אויף יודיש שרייבט מען די ווערטער מיט א יו״ד:
א יונגעלע
א יודיש מאמע
א יונגערמאן

איי היינט שרייבט מען נישט אזוי - ״דאס״ די קשיא.
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5065
זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

איד מיט אידיש איז אין חסיד'יש אידיש אנגענומען מיט מיט אן א'. "דער איד" איז א פראמינענטע צייטונג ביי חסיד'ישע אידן אין אמעריקע, נישט "דער יוד" און נישט "דער ייד".
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
אסדר לסעודתא
שר עשרת אלפים
תגובות: 11191
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אסדר לסעודתא »

איטשע האט געשריבן:פשוט
אויף יודיש שרייבט מען די ווערטער מיט א יו״ד:
א יונגעלע
א יודיש מאמע
א יונגערמאן

איי היינט שרייבט מען נישט אזוי - ״דאס״ די קשיא.

די יודישיסטן האבן אזוי געשריבן. ערליכע אידן האבן דעריבער מקפיד געווען צו טוישן.

עפעס א רב האט אמאל געפרעגט דעם סאטמאר רב איבער 'דער איד' פארוואס ס'הייסט נישט 'דער יוד', האט ער נישט געוואלט אריינגיין אין געפעכטן און געענטפערט בדרך צחות אז 'איד' איז ראשי תיבות אפרים יוסף דוב, ווי ר' יוסל אשכנזי האט געהייסן...
דער קאמפייןאיז שוין פארריבער, אבער מיינע ארטיקלעןזענען נאך מעגליך אקטועל
איטשע
שר שלשת אלפים
תגובות: 3329
זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג אוגוסט 27, 2009 10:19 am

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך איטשע »

אסדר לסעודתא האט געשריבן:די יודישיסטן האבן אזוי געשריבן. ערליכע אידן האבן דעריבער מקפיד געווען צו טוישן.


1. שקר וכזב
2. אבי געשאסן אין די וועלט אריין.
3. דאס הייסט מען האט זיך אוועקגעזעצט טוישן די אויסלייג פון אלע יודישע ווערטער - ווייל די יודישסטן...

וואס נאך???
אוועטאר
ליידיג גייער
שר חמש מאות
תגובות: 578
זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג מאי 09, 2013 4:31 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך ליידיג גייער »

די וואס זאגן ארויס דעם אלף מיך זאגן יא אַן כגון אן אידן
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5065
זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

איטשע האט געשריבן:
אסדר לסעודתא האט געשריבן:די יודישיסטן האבן אזוי געשריבן. ערליכע אידן האבן דעריבער מקפיד געווען צו טוישן.


1. שקר וכזב
2. אבי געשאסן אין די וועלט אריין.
3. דאס הייסט מען האט זיך אוועקגעזעצט טוישן די אויסלייג פון אלע יודישע ווערטער - ווייל די יודישסטן...

וואס נאך???

ביטע לאזן די בייסיגע טענה'רייען אין די פאליטישע אשכולות.

@אסדר, ס'איז אינטערעסאנט וואס דו זאגסט. האסט א מקור דערויף? דאכט זיך אז איד מיט דעם אויסלייג איז שוין היבש אלט, ממילא אויב עפעס האט מען זיך סך הכל געהאלטן דערמיט כדי צו שרייבן אנדערש. אויסער וואס ס'לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז איינער האט זיך אוועקגעזעצט און געטוישט א ווארט, האבן מיר גענומען גענוג כללים פון די יידישיסטן.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
אסדר לסעודתא
שר עשרת אלפים
תגובות: 11191
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אסדר לסעודתא »

יא יא, מ'האט זיך געהאלטן נישט צו טוישן צו די יודישיסטישע נייע אויסלייג.
דער קאמפייןאיז שוין פארריבער, אבער מיינע ארטיקלעןזענען נאך מעגליך אקטועל
ארגאן
שר מאה
תגובות: 112
זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג נאוועמבער 28, 2019 10:06 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך ארגאן »

די יידישיסטן שרייבן ווערטער ווי "ייד" אדער "יינגל" למעשה מיט צוויי יודן, קיינמאל נישט מיט א יוד-וו.

"אי-" איז אן עכטער אלטער פענאמען. מען געפינט אים אין א סך אלטע ביכער.

גרשון האט געשריבן:אויסער וואס ס'לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז איינער האט זיך אוועקגעזעצט און געטוישט א ווארט, האבן מיר גענומען גענוג כללים פון די יידישיסטן.


איטערעסאנט---וועלכע כללים האט מען גענומען פון די יידישיסטן?
דאס היימישע אידישע ווערטערבוך — https://www.heimishyiddish.com
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5065
זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

ארגאן האט געשריבן:די יידישיסטן שרייבן ווערטער ווי "ייד" אדער "יינגל" למעשה מיט צוויי יודן, קיינמאל נישט מיט א יוד-וו.

"אי-" איז אן עכטער אלטער פענאמען. מען געפינט אים אין א סך אלטע ביכער.

גרשון האט געשריבן:אויסער וואס ס'לייגט זיך פשוט נישט אויפ'ן שכל אז איינער האט זיך אוועקגעזעצט און געטוישט א ווארט, האבן מיר גענומען גענוג כללים פון די יידישיסטן.


איטערעסאנט---וועלכע כללים האט מען גענומען פון די יידישיסטן?

כ'ווייס נישט אויף זיכער, אבער ס'דאכט זיך מיר אז ע' פאר א סגול איז א יידישיסטישער אויסטרעף. אמאל פלעגט מען ניצן א י' פאר א סגול.

בכלל איז אמאל געווען ווייניג אידישע ליטעראטור פון פרומע אידן. דאס רוב איז געווען אין לשה"ק, אפילו צייטונגען.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
אסדר לסעודתא
שר עשרת אלפים
תגובות: 11191
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אפריל 25, 2018 11:08 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אסדר לסעודתא »

ס'קען זיין אז דו רעדסט פון געוויסע ווערטער וואס מען נוצט נאכאלץ א יוד פאר א סגול - וואס מיר זאגן מיט א סגול און פארצייטנס האט מען עס טאקע געזאגט מיט א חיריק, כנהוג עד היום בירושלים.

למשל, גיבן - געבן, געליגן - געלעגן, געזיצן - געזעצן, געגליכן - געגלעכן (ביים רעדן, טאקע נישט ביים שרייבן), רעדן - ריידן (צירי אלערט), וכו'
דער קאמפייןאיז שוין פארריבער, אבער מיינע ארטיקלעןזענען נאך מעגליך אקטועל
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5065
זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אַ צי אַן?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

אסדר לסעודתא האט געשריבן:ס'קען זיין אז דו רעדסט פון געוויסע ווערטער וואס מען נוצט נאכאלץ א יוד פאר א סגול - וואס מיר זאגן מיט א סגול און פארצייטנס האט מען עס טאקע געזאגט מיט א חיריק, כנהוג עד היום בירושלים.

למשל, גיבן - געבן, געליגן - געלעגן, געזיצן - געזעצן, געגליכן - געגלעכן (ביים רעדן, טאקע נישט ביים שרייבן), רעדן - ריידן (צירי אלערט), וכו'

ניין, מ'פלעגט אפיציעל ניצן א י' פאר א סגול. קענסט עס זען אין סיפורי מעשיות פון ר' נחמן מברסלב אדער צאינה וראינה אדער סיי וועלכן אלטן ליטעראטור.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
שרייב תגובה

צוריק צו “שפראך, גראמאטיק און דקדוק”