הענדימען האט געשריבן:זכאי האט געשריבן:אן אריינגיין אויף וואס מען זאל טוען למעשה, וויל איך נאר מגיב זיין אויף דער פרעגער און וויאזוי ער האט געפרעגט, און זאגן אזוי, איין זאך זאל מען וויסן קלאר ״דיין קינד איז נישטא דיך צו ברענגען נחת אבסעלוטלי נישט!!!״ און אויב לעבט איינער מיט דעם מהלך גייט איר און ערגעץ נישט אנקומען.
א מענטש דארף לעבן מיט די מהלך אז איך בין מחנך מיינע קינדער זיי זאלן גיין בדרך השם און וויפיל נחת זיי ברענגען מיר איז כל הכבוד אבער דיין קינד איז דיר גארנישט שולדיג און איר קענט דאס אוודאי נישט פארלאנגען.
ודוק כי עמוק הוא.
עציץ נקוב האט געשריבן:דאס איז זיכער אז עס טאר נישט זיין אין פראנט פון אנדערע מענטשען
און זיין קלאר ביי זיך אז דו דארפסט מחנך זיין דיין קינד אבער ער איז נישט דיינס א חפץ
אפילו גאנץ קליינע קינדער כאפן ווען מען מיינט זיך
געריבענער סוחר האט געשריבן:וואס בארואיגט באדערט בעיקר איז די טאטעס נגיעות ווען מען מוסר'ט דעם בחור.
איך האב שוין אויך מיגעהאלט סיריעס פייט'ס ביים גלעזער סטאר, דשי ענד דשי, ביים בארבער, און ווי נישט, מאמעס און טאטעס פליקן זיך ארום מיט די בחורים אויף נערישע זאכן, און בעיקר הערט מען דעם ''ס'פאסט נישט''.
לייג דעם פאסטעך און די זייט, און נעם דעם בחור'ס טובה, זאג אים, ווער ווילסטו זאל זיך צישארן צי דיר גוטע בחורים אדער באמעס? גייסטו קויפן די לעיטעסט סטייל גלעזער גייען זיך די גוטע בחורים אפזאטעלן פון דיר, וכו'.
די דריי תגובות קאווערן דעם גאנצן נושא
קינדער זענען נישט עפעס א נחת מאשין. קינדער זענען א רעספאנסעביליטי, אן אחריות. און אויב באהאנדלט מען זיי ריכטיג ע"פ תורה און מ'האט די ריכטיגע השקפה, וועט דער אייבישטער העלפן און מ'וועט האבן אסאך נחת
די מצוה פון האבן קינדער איז נישט כדי צו באשיינען דיין שבת טיש. זיי זענען די קומענדיגע דור עבדי השם. עבדי השם מיינט אז זיי זענען אינגאנצן אונטערגעווארפן אונטער דעם באשעפער'ס ווילן און ווילן נישט גארנישט אנדערש
ווען איך ווייז פאר מיין קינד אז זיינע רצונות זענען גארנישט װערד נאר ווייל איך וויל אנדערש, וואס לערן איך אים?
עלטערן האבן א רעכט צו שטעלן דעם טאן אינדערהיים און די סיבה דערפאר איז כדי זיי זאלן קענען מחנך זיין די קינדער. נישט אז זיי זאלן קענען האבן כבוד פון די קינדער. דאס וועלן זיי האבן אויב דער אייבישטער וועט עס באשערן
איך ווייס פון עלטערן וואס פארלאנגן אז די זין זאלן אויסוואקסן דיינים און די טעכטער פרינסיפעלס. ווייניגער גייט נישט. זיי קענען ווען שעפן הויפנס נחת פון א הערליכע דור אמת'ע יראים ושלימים אבער זענען נישט צופרידען (וויאזוי זייערע קינדער זענען געראטן איז א פרשה פאר זיך)
בקיצור. א טאטע מעג און מוז מחנך זיין און פארלאנגן דיסציפלין פון זיינע קינדער אבער ער זאל ארויסנעמען דעם עגא און דעמאלט וועט ער שוין נישט שפירן אזא געברויך צו שרייען אויף זיין קינד אין פאבליק (וואס קען זיין אן איסור דאורייתא און העלפט סייווי נישט) קודם וועט ער עס נישט נעמען אזוי פערסאנאל און צווייטענס וועט ער נישט מוזן ווייזן פאר דעם יעניגער וואס קוקט זיך צו פון די זייט, אז ער איז בעסער ווי זיין זוהן
- איך בין איינשטימיג מיט יעדעס ריכטיג ווארט אין דעם אשכול בעצם און עס איז כמעט נישט דא וואס מוסיף צו זיין צו אלע הערליכע תגובות ובפרט פון הרב הענדימען, אבער איך טראכט ארויסצוברענגען געוויסע נקודות [וואס זענען שוין אויסגעשמועסט געווארן דא] אויף מיין וועג און אפשר וועט עס ברענגען מער הבנה פאר געוויסע מענטשן.
- בהקדם וויל איך ארויסברענגען אז א מענטש איז דא אויף דער וועלט אויסצופירן רצון הבורא ב"ה און אים צו ברענגען נחת, יעדער האט זיך זיין ספעציעלע שליחות אבער בכלליות דארף מען פרובירן בכל כחו ומאודו וכו' אויסצופירן רצון השם אזויווי עס שטייט געשריבן אין די תורה און מפורש דורך אונזערע רבי'ס אנגעהויבן פון משה רבינו ביזן קלענסטן רבי'ן היינט צוטאגס ווי רבנים דיינים און מלמדי תינוקות. האפנטליך וועט מען זוכה זיין אויסצופירן דעם ספעציעלן שליחות וואס ער דארף משלים זיין פאר די תכלית הבריאה און שלימות רצונו יתברך כמבואר בספרים הק'.
- די ערשטע מצוה אין די תורה איז פרו ורבו כי לא לתוהו בראה כי אם לשבת און כדי עס זאלן ווייטער זיין עבדי השם וואס וועלן אויספירן דעם רצון השם און מרבה זיין כבודו יתב' בעוה"ז וכו'.
- א מענטש איז מחויב עפ"י תורה מחנך זיין זיין קינד צו טוהן מצוות ומעש"ט אויסצופירן דעם רצון השם און עס איז מבואר בש"ס ובשו"ע יעדע מצוה ווען וואס און וויפיל.
- דער חכם מכל אדם זאגט אין משלי חנוך לנער על פי
דרכו גם כי יזקין לא יסור ממנה, אלזא אויב מען וויל ער זאל בלייבן מיט די חינוך דארף מען עס טוהן אויף אן אופן ער זאל עס נישט וועלן אראפווארפן פון זיך די ערשטע געלעגנהייט וואס ער האט רח"ל.
- אין חינוך ווערט אריינגערעכנט און לכאורה איז דאס די גרעסטע חלק און פירוש פון דעם ווארט
חינוך,
איינגעוואוינען מען דארף זעהן איינצוגעוואוינען דאס קינד פון קליינערהייט אן מקיים צו זיין מצוות ומעש"ט און זיך נישט פוצן דעם גוף וכו' אלעס וואס מען האלט פאר ריכטיג על פי תורה וחסידות.
- מען קען נישט פלוצלינג באפאלן א קינד וואס האט פאר 10-15 יאר זיך צוגעוואוינט צו איין וועג פון לעבן און מיטאיינמאל געבן א פסק: היתכן דו פירסט זיך נישט אויף ווי א ערליכער איד! דאס איז לכאורה א עונש בפה און אויף עונשים שטייט אין עונשין אא"כ מזהירין. אלזא ווען מען שפירט אז עס איז צייט אז א קינד זאל אנהייבן טוהן א נייע זאך זאגט מען אים אין א גוטע געלעגנהייט: דו ביסט שוין גענוג גרויס צו טוהן אזוי און אזוי... ! מען איז אים מעודד אויף א שיינע וועג הרבה פעמים זיך צו פירן על דרך הישר און ווי דער חכם מכל אדם זאגט אל תוכח לץ פן ישנאך הוכח לחכם ויאהבך, און עס איז דא א פירוש אויף דעם אז דו זאלסט נישט מוסר'ן א קינד און אים זאגן : דו לץ איינער דו ליידיג גייער פארוואס טוסטו אזוי?! ווייל פן ישנאך.. נאר וואזשע דען?! הוכח לחכם - זאג אים: ביסט דאך אזא קלוג קינד עס פאסט נישט אז אזא וואוילער ערליכער אינגל/בחור זאל טוהן אזוי!
- אז מען שפירט אז מען האט שוין גענוג מאל אים געלערנט און עס וואלט שוין געווען העכסט צייט אז ער זאל זיך אזוי פירן (מען קען זיך דורכשמועסן מיט קלוגערע פון זיך וואס דער גדר איז אבער עס איז זיכער דא אזא זאך כדלהלן.) און מען זעהט אז ער האט נישט געטון אזוי, ווי למשל: ער איז אויפגעשטאנען שפעט און מען קען אים [ווי געווענליך א טאטע קען זיין קינד] און מען ווייסט אדער מען איז משער אז ער האט זיך פשוט געלאזט פון דעם יצה"ר פון פוילקייט, איז דא אויף דעם א פסוק ביי אדוניה בן חגית (מלכים א ו): ולא עצבו אביו מימיו לאמר מדוע ככה עשית!!! דהיינו אז די פסוק איז מעיד אז די סיבה פארוואס ער איז אויפגעוואקסן אזא אויסוואורף איז געווען ווייל זיין טאטע האט אים קיינמאל נישט געמאכט טרויעריג און אנגעזעצט מיטן פרעגן: פארוואס האסטו דאס געטון? זעהט מען אז עס איז דא אזא זאך, און נישט נאר דאס, נאר אויב מען טוט קיינמאל נישט אזוי דעמאלטס איז א גרויסע פראבלעם, און דער בוכ"ע זאל אפהיטן וואס עס קען אויפוואקסן פון א קינד וואס הערט קיינמאל נישט קיין קריטיק און טאקע אויף אן אופן וואס ער זאל בלייבן מיט די צונג אינדרויסן, און די איינציגסטע תירוץ איז אז: איך האב מיך דאסמאל געלאזט פון דעם יצה"ר איך האף און איך וועל בעז"ה דאס קומענדיגע מאל אים נישט פאלגן און זיך שטארקן.
- מען דארף אלעמאל זיך האלטן דאס גלייכגעוויכט און געדענקען אז די סיבה פארוואס מען דארף מחנך זיין די קינדער איז ווייל דער באשעפער וויל אז זיי זאלן אויך זיין ערליך, ער וויל נישט אז זיי זאלן אים דערצערענען. מען דארף דאס האלטן אין איין חזר'ן צו זיך. אוודאי איז עס א גרויס כבוד אויב די קינדער זענען ערליך אבער ווי מעג מען פאר דעם צורך פון מוותר זיין זיין אויף די אייגענע כבוד עובר זיין אויף דעם רצון השם און ח"ו נישט מחנך זיין די קינדער?
- פניות און רצונות עצמיים זענען א געשלעג וואס יעדער איד דארף זיך אויף דעם שטארקן יעדער דארף פרובירן אנצוקומען צו טוהן דעם רצון השם בלתי לה' לבדו. בלעימען א מענטש וואס האלט נאכנישט דארט איז אויך נישט ריכטיג מען דארף מתפלל זיין אויף יענעם אז ער זאל צוקומען צום אמת, אבער די מעשה איז טאקע מגונה און מען דארף אויסשמועסן אז אזא מהלך איז נישט ריכטיג.
- אין די צייטן פון די גמרא איז שוין געווען אזעלכע זאכן ווי שנים שצלו את פסחיהן איינער האט געגעסן לשם מצוה און איינער לשם תאוה, על זה נאמר צדיקים ילכו בם ועל זה נאמר ופושעים יכשלו בם רח"ל מהאי דעתא.
- דער אייבערשטער זאל העלפן אז מען זאל זוכה זיין מחנך צו זיין די קינדער אויפן ריכטיגן וועג ולתכלית האמיתי פאר די אמת'ע סיבה פארוואס מען דארף מחנך זיין און מען זאל זוכה זיין ריכטיג מתפלל צו זיין דרך שקר הסר ממני און די תפילות זאלן נתקבל ווערן אכי"ר.
והבן כי קצרתי.
