די היסטאריע פון חזנים און חזנות

[מיללער]

תרפ"ו

[מיללער]

יאסעלע וועט זינגען "טל בענטשן" קומענדיגען פסח תרפ"ז אינעם ערשטן רומענישער שול אויף דאגלעס קארנער מילארד (פארשלאפן דאס איז ביינייך אין בראנזוויל?), טיקעטס צו באקומען ביי אלע מוזיק געשעפטן

[וואסערפאל]

יש"כ הרב מילער פאר די אוצרות. דרך אגב, ווי איז אלבאני פארק?

[לכתחילה אריבער]

יש"כ הרב מילער פאר די אוצרות. דרך אגב, ווי איז אלבאני פארק?

אין . טשיקאגא דאס איז די לאקאציע, זעהט אויס עס שטייט שוין נישט די שול, און נישט די טעיאטער.

ישר כח מיללער.

[לכאורה]

אלבעני פארק איז דער נאמען פון א געגנט אין שיקאגא וואו היימישע אידן האבן געוואוינט ביז א פערציג-פופציג יאר צוריק, שפעטער האט מען זיך אריבערגעצויגן צו וועסט ראדזשערס פארק.

[מיללער]

כתבי יד לא ידועים של החזן הידוע יוסל'ה רוזנבלט נתרמו לספרייה
גלגולו של האוסף
80 שנים בדיוק לאחר פטירתו של החזן הידוע יוסל'ה רוזנבלט, נתרם לאחרונה למחלקת המוזיקה של הספרייה הלאומית ארכיון הרב והחזן מנחם (אמיל) גרוס. לארכיון שנתרם בידי נכדו, יעקב גרוס, סיפור מרתק: מנחם (אמיל) גרוס הוסמך לרבנות בישיבת פרשבורג ושימש כחזן בבתי הכנסת האורתודוכסיים בהמבורג ובפרנקפורט (גרמניה) ועלה לישראל ערב השואה, בדצמבר 1939.

בהיותו תלמיד בישיבת פרשבורג, אליה הגיע בשנת 1902, הכיר גרוס את החזן האגדי יוסל'ה רוזנבלט, שכיהן אז כחזן בבית הכנסת המקומי. השניים התיידדו ובשנת 1907 סייע רוזנבלט לגרוס בקליטתו כחזן בהמבורג שבגרמניה. כעת מתברר מהארכיון כי רוזנבלט הפקיד בידי ידידו כתבי יד רבים שלו ובהם עשרות לחנים שכתב. מנהלת ארכיון המוזיקה בספרייה הלאומית, ד"ר גילה פלם, מציינת כי יש להניח שרוזנבלט נתן את התווים לגרוס לצורך למידה או ביצוע.

אוסף התווים היה מונח שנים רבות במזוודה ישנה במחסן ביתה של משפחת גרוס בירושלים. הארכיון כולל ספרי תווים, כתבי יד של יצירות חזניות וחומרים ארכיוניים הקשורים להווי הקהילה היהודית בגרמניה בשנות השלושים.
האוסף נקלט בספרייה וחשיבותו מתגלה מיד
לאחר קטלוג האוסף בארכיון הצליל והמוזיקה של הספרייה הלאומית, הגיע לספרייה חוקר החזנות מוטי בויאר וביקש לעיין באוסף החדש. כעבור שעה קלה הכריז בהתרגשות שמצא תווים בכתב ידו של החזן יוסל'ה רוזנבלט. כשבוע לאחר מכן, אישש המוזיקאי הידוע ריימונד גולדשטיין שאכן מדובר בכתב ידו של רוזנבלט. על אחת היצירות ניתן לקרוא בבירור "חברתי ערב רה"ש [ראש השנה] תרס"ח J. Rosenblatt ", ובמקום אחר התאריך "פסח תרס"ז" (מרץ 1907).


יוסל'ה רוזנבלט - חזן נערץ ומושא לחיקוי עד היום
יוסל'ה רוזנבלט (1933-1882) היה אחד החזנים האהודים והנערצים ביותר במאה העשרים. הוא השאיר אחריו הקלטות רבות אולם רק מעט מיצירותיו יצאו לאור או נשתמרו בכתב יד. עד היום יצירותיו של יוסל'ה נחשבות לפופולריות מאד ורבים רואים בו את "גדול החזנים". יצירותיו מבוצעות תדיר, וחזנים רבים מנסים לחקות את סגנונו. יוסל'ה רוזנבלט נפטר בטרם עת בעת ביקור בארץ ישראל והוא לא השאיר אחריו ארכיון מסודר. על כן, לדברי ד"ר פלם, לתגלית הנוכחית נודעת חשיבות רבה לחובבי החזנות ולחוקריה. "אנו מקווים לשתף פעולה עם מיטב החזנים והמעבדים לצורך ביצוע של יצירות אלו", אומרת מנהלת ארכיון המוזיקה בספרייה הלאומית.

http://web.nli.org.il/sites/NLI/Hebrew/ ... ale_R.aspx

[יאפין]

WOW מורא'דיג
פארוואס קארגט זיך די זייטל דארטן ארויפצולייגן סחורה?

[פארשריבן]

חזן ר' יאסעלע ראזענבלאט ביי אן אפיציעלע צערעמאניע אין באלטימאר לרגל די אינסטאליישאן פון זיין זון ראביי שמואל ראזענבלאט אלס דער רב פון די בית תפלה קאנגרעגיישאן, צירקע 1927 תרפ"ז

נישט געוואוסט אז יאסעלע האט געקענט חזנות אויף ענגליש און פראנצויזיש אויך:
http://query.nytimes.com/mem/archive-fr ... 5B888DF1D3

(זאג נישט אויס פאר ר' בערל שווארץ)

יאסעלע'ס זוהן הרב שמואל שרייבט אין זיין ביכל אז זיין פאטער האט זינט דאס אפזאגן די טויזנט-דאלאר-א-נאכט אפערע שטעלע, אנגעהויבן צו זינגען אפערע שטיקלעך.

"לא היה מעולם סיפק בידי אבא ללמוד בהן למידה של ממש כדי שיבין כראוי את אשר הוא שר".
ער שרייבט ווייטער ווי ער אלס "בעל לשון" פון די משפחה, האט ער מעתיק געווען "את מלות הלעז בכתב עברי לתוך פנקס-רשימות שחור וקטן שהיה נושא עמו תמיד".

(פון פרק כ' אין די העברעאישע איבערזעצונג)

מ'קען טאקע זען אויף די קאנצערט רעקארדירונגען ווי ער האלט דאס קליין שווארץ ביכל אין זיינע הענט.

[yield]

איז דא עפעס ווידיאו פון די אלע shows ? יוסלע איז דאך געווען אזוי פאפולער עפעס מיז זיכער זיין אפשר עפעס אלטע records פון carnegie hall ? יגעתי ולא מצאתי.

[אשמע]

חזן שמואל מארמארשטיין.

פון דשואיש דשען:

This is a picture of Rabbi/Cantor Samuel Marmorstein who through the 1920s and early 30s served as a rabbi and cantor in New York and Massachusetts. I am trying to figure out if the style of his dress signifies anything and, in particular, if it might indicate whether he was orthodox, neologic or something else entirely. Thank you

[מיללער]

ניסן בעלזער.

נאך ירוחמען פארנעמט דעם ערשטן ארט אין דער פלעיאדע פון די חזני הרגש אין לעצטן יארהונדערט דער מיט וועלט-רום געקרוינטער בערדיטשעווער חזן, ניסן ספיוואק, וועלכער איז בארימט אין דער וועלט אונטער די נעמען "ניסן בעלזער", , ניסן קישינעווער", און "ניסן בערדיטשעווער". די דאזיגע נעמען האט ער באקומען צו-ליב די שטעט, אין וועלכע ער איז געווען חזן.

ניט קוקנדיג אויף זיין פאראליזירטער שטימע, פלעגט ניסן דאך, מיט זיין הארציגן זינגען און גלענצדיגער
אימפראוויזאציע און תפלה, ארויסרופן טרערן פון גייסטיגער פרייד ביי די מתפללים, ניט קוקנדיג, וואס ער איז געווען א קנאפער ידען אין הארמאניע און קאנטראפונקט, האט ער דאך געשאפן פאר דער שול א וועלט מיט שווערע קאנטראפונקטישע קאמפאזיציעס. שווערע פיר-שטימיגע נגונים זיינען דאס געווען מיט דועטן, פוגעס און וואריאציעס, און הגם עס האט ניט שטארק געקלונגען לפי חוקי ננגינה, זיינען זיי אבער געווען זייער אריגינעל, מעלאדיש, און האבן געקלונגען פרימיטיוו אידיש.

די קאנטארן סאלאס פלעגן ביי אים אויספירן, מיט אים צוזאמען (און אפטמאל אליין), טענארן און באריטאנען, צווישן וועלעכע עס האבן זיך אגב געפונען אזעלכע באוואוסטע ריז-שטימען, ווי נחום מאטעינקא (וולכער איז שפעטער געווען חזן אין פאלאקאווס שול אין מאסקווא) און דער העלדן טענאר אלקנה (שפעטער חזן אין בראד)און נאך אנדערע. אלע זינגער האבן עס באטראכט פאר א גרויסן גליק צו קענען זינגען אין ניסנס "קאנסערוואטאריע". ניסן אליין איז געווען א מייסטערהאפטער כאר-דיריגענט, און זיין כאר איז געווען אן אמתע סימפאניע, וועלכע פלעגט אלעמן פארכישופן. ניסנס ערשטע חזנות איז געווען אין בעלז, און פריער איז ער געווען א משורר ביי די חזנים זלמן קאנסטאנטינער, און ירוחם הקטן, ביי וועלכע ער לערנט זייער פיל און נעמט אלץ איבער זייער גיך מיט זיין שארפער גמרא-קעפל. ווען ער נעמט די שטעלע אין בעלז, האט ער חתונה פאר ירוחמס א פלימעניצע. ער לערנט אויך נאך דער חתונה מוזיק, פארפולקאמט זיך אין דער הארמאניע און דיריגירט דערנאך מיט אן ארקעסטער עטלאכע פון זיינע, דארט אנגעשריבענע , קאמפעזיציעס, זיין נאמען האט אנגעהויבן קלינגען איבער גאנץץ רוסלאנד. ער קומט דערנאך אן קיין קישינעוו און פון קישענעוו אין דער אלט-שטאטישער שול אין בערדיטשעוו, וואו ער פארבלייבט כמעט ביזן סוף פון זיין לעבן.

ניסן איז אויך ארומגעפארן איבער דער וועלט אויף קונסט-נסיעות און איז אומעטום אויפגענומען געווארן מיט גרויס כבוד און האט מרעיש עולמים געווען מיט זיינע וואונדערבארע קאמפאזיציעס און מיט זיין קינסטלערישן כאר-געזאנג.

ניסן איז געווען אן איבערגעגעבענער סאדיגורער חסיד און איז אויך געשטארבן אין סאדיגוריע אטלאכע יאר פאר דער לעצטער וועלט-מלחמה.

גענומען פון חזן אליהו זאלדוקאווסקי'ס בוך 'קולטור-טרעגער פון אידישע לוטערגיע', (כ'האב בלויז אויסגעלאזט עפעס [א פאליטיק] חלק צום סוף).

מודעות אין די צייטונגען איבער דאס דאווענען פון החזן ניסן בעלזער

[מיללער]

זאמלער, אויב ס'איז מעגליך מאכט עס אביסל גרעסער און קלארער. אויך ביטע לאזט אונז וויסען מער פרטים אויף דעם ביכל, פון וואו עס קומט, ווער האט עס געשריבן און וואו מען קען עס באקומען.

דאס ביכל איז ארויס דורך דעם אגודת החזנים דאמריקה כ''ה שבט תרפ''ד וואס דאן איז פארגעקימען א גרויסע פייערונג לרגל דעם 30 יאר פון דעם אגודה עס ענהאלט און זיך מאמרים פון די געשיכטע פון חזנות ווי אויך די ביאגרפיה פון די חזנים און אמעריקה.

איך גלייב שווער אז איר קענט עס באקומען חוץ און לייברעריס אדער און 2 האנט בוק סטארס.גרעסער קענט איר עס מאכען אליין אויף אייער קאמפיוטער

דא האט איר דעם בוך:
https://archive.org/stream/TheHistoryOf ... 0/mode/2up

[יאפין]

וויאזוי קען איך דאונלאודן דעם בוך?

[מיללער]

וויאזוי קען איך דאונלאודן דעם בוך?

דא האסטו:
https://ia600808.us.archive.org/23/item ... 201924.pdf

[וואסערפאל]

ריזן יש"כ

[נחמן נתן]

חזנים וועלן מוזן האבן הסכמה פון רב

[msp]

אוואו איז דאס געווען?
אין פולין?

[נחמן נתן]

אוואו איז דאס געווען?
אין פולין?

אַיָא.

[מיללער]

מודעה פון שנת תר"ץ

[מיללער]

חזן ישעי' מייזעלס פרעפארמד לכבוד חנוכה תרע"א אינעם עלדרידזש שול אין די איסט סייד

[נחמן נתן]

דער גרויסער מתפלל איז ווידער דא!

חזן קווארטין וועט צייגען, אז ניט אומזיסט האט איהם די וועלט אנערעקנט אלס דער גרעסטער מתפלל פון דער היינטיגער צייט.

(גרינ'ס רעסטוראנט שוין דעמאלט געווען?)

[נחמן נתן]

בשעת קווארטין ערקלערט זיך אלס דער 'גרעסטער' אין דער היינטיגער צייט, קומט צו ר' רבי יאסעלע שליסקי און געבט זיך אן אלס דער 'וואונדער' פון דער היינטיגער צייט.

ווי פארשטענדליך נעמען מיר נישט קיין שום שטעלונג לגבי די צוויי פראקציעס, וכל דאלים גבר.

[מיללער]

274 קיעפ א וויזיניץ מארמאראשער שול? הממ, דאס איז היינט די פאפא מיידל שולע בנין?

[נחמן נתן]

274 קיעפ א וויזיניץ מארמאראשער שול? הממ, דאס איז היינט די פאפא מיידל שולע בנין?

אזוי ווייזט אויס:

[לכתחילה אריבער]

274 קיעפ א וויזיניץ מארמאראשער שול? הממ, דאס איז היינט די פאפא מיידל שולע בנין?

אינטערעסאנט! ברויך מען עס צולייגען דארט אויפן פלאץ, ווי מען רעדט פון דעם בנין.